Chart okuma & yorumlama ve semboller

Uzun bir aradan sonra merhaba. Havacı bir dostumun isteği üzerine yaklaşma serilerine devam etme kararı aldım. Ancak sitenin genel eksiğinin tam olarak chart okuma ve yorumlama olduğunu gördüm. Ve bu eksiği tamamlamaya karar verdim. Dış kaynakların da yardımıyla oluşturduğum tanıtıma lafı uzatmadan hemen başlayalım.

Genel chart görünümü bu şekilde. Peki bunu nasıl kullanacağız?

KDEN Denver Intl için bir inceleme yapalım.

 

Ve gelelim ilk chartımıza ve onun açıklamalarına.

Açıklamasına gelelim.

1 Şehir bölge ve / veya eyalet ismi.
2 Prosedür tanımı.
3 Jeppesen NavData/ICAO meydan tanımı.
4 Havaalanı ismi.

5 Index numarası, revizyon ve geçerli olacağı tarih.
6 Başlık bilgisi.
7 Haberleşme frekansları.
8 Birincil seyrüsefer yardımcısı.
9 Final approach – son yaklaşma course’u.
10 Outer Marker’deki (OM) Glide Slope altitüdü (Hassas yaklaşma için) veya son yaklaşmadaki (FAF – Final Approach Fix) min altitüd.(Hassas olmayan yaklaşmalar için)

11 Karar irtifası DA(H) Decision Altitude (Height) veya Minimum alçalma irtifası MDA(H). (Doğrudan iniş için)
12 Havalanı ve touch down bölgesinin denizden yüksekliği.

13 Pas geçme ile ilgili tüm prosedürler.
14 Meydanla ilgili notlar.

15 Minimum Safe Altitude (MSA) yaklaşma yönlerine göre güvenli irtifalar.
16 Birincil yaklaşma frekansı geniş ve kalın yazılarla…
17-18 Yeni stilde navigasyon yardımcısı tanıtıcısı ve oklar
19 Son yaklaşma course’u büyük ve kalın şekilde…
20 Formasyon radyalleri ve gözle görülebilecek 2. meydanın bilgisi

21 Yaklaşma hattı FIX’lerinin isimleri  ve mesafe / irtifa bilgileri.

22 Outer Marker’deki (OM) Glide Slope altitüdü (Hassas yaklaşma için) veya son yaklaşmadaki (FAF – Final Approach Fix) min altitüd.(Hassas olmayan yaklaşmalar için)

23 Son yaklaşma course’u (Kalın ve büyük şekilde)

24 NAvigasyon yardımcıları için sembolleri ve gözle (visual) yapılacak yönelimler için bilgiler.

25 Touchdown noktası ve pist irtifası (Kalın ve büyük şekilde)

26 Chart kullanımını kolaylaştırmak için çevrim tabloları.
27 Approach Lighting System (ALS) yani yaklaşma ışıklandırma sistemi veya görsel iniş için bilgiler.
28 Pas geçmede ilk ve ani yapılacak manevra bilgileri.

29 Direkt yaklaşma için Karar irtifası / yüksekliği ve Minimum alçalınabilecek irtifa.
30 İniş minimumları ve notlar.

 

YAKLAŞMA PLANI GÖRSELLERİ

İlave Bilgiler

1. Farklı tipteki uçaklar için yaklaşma hızı, knot cinsinden yer hızı olarak. Gnd speed uçağın yerdeki hızı, yerden ölçülen hızı veya havadaki uçağın gölgesinin yerdeki hızı olarak da söylenebilir.
2. Hassas yaklaşmalar için Glide Slop süzülme açısı ve dakika başına feet olarak relatif alçalma katsayısı.
3. Hassas olmayan yaklaşmalar için Vertical Descent Angle (Düşey Alçalma Açısı)  veriliyor. Yine en uygun dakikada kaç feet olabileceği.
4. MAP yani Missed Approach Point yeri tanımlanıyor. Mesafe ve dakika bilgisi de yer alıyor. Tabiki varsa.
5. Işıklandırma bilgileri. (Daha önce yazdım.)
6. Missed Approach bilgileri. (Daha önce yazdım.)

Chartlar ve Chart Okuma

Havacılıkta chartlar, rota belirleme, usuller, hızlar ve diğer önemli bilgilerin bulunduğu yayınlardır. Pilot uçuşun her aşamasında uygun chart ile operasyon yapabilmelidir.

Temel olarak 5 tip chart bulunur, bunlar:

STAR:  “Standart Terminal Arrival Routes”

Rota bitiş fixinden, son yaklaşma başlangıç fixine kadar ya da meydan birincil VOR (veya NDB) una kadarlık olan rotayı ve izlenecek usuller ile bekleme paternlerini işaret eden chartlardır. STAR larda yaklaşılan yöne göre, kullanılan aktif pistin değişmesi ihtimalleri de dahil her olasılık için yaklaşma prosedürü yer alır. STAR chartları aynı zamanda uçağı, çevre manialardan da güvenli bir mesafe ve irtifada korur.

SID: “Standart Instrument Departure”

Adından anlaşılacağı üzere kalkış ile birlikte kullanılmaya başlayan charttır.  Pistten teker kestikten sonra inbound olunan fix veya oturulan radyal ile başlar ve rota başlangıç fixine kadar götürür. Coğrafya ya bağlı olarak bol dönüşlü olabilir. Çoğu zman uçuşun ilk 15 dakikasında ancak tamamlanır. Ancak Günümüzde kontrollü sahalarda ATC ünitesi tarafından vektörleme yapılarak rota başlangıç fixine pilot en uygun, güvenli ve hızlı şekilde sevk edilir. Aynı vektörleme STAR için de kullanılır. Bunun yanında SID tıpkı STAR chartlarında olduğu gibi uçağı, çevre manialardan uzak tutacak irtifa ve mesafede yollar belirlemiştir.

En-route:

Hava sahası üzerindeki tüm FIX, meydan ve VOR gibi diğer fasiliteleri içeren. Airwayleri gösteren chartlardır. VORların tamamı ve bilgileri ile Airwaylerin minimum irtifaları, isimleri ve Fixler de bu chartlarda bulunur.

Terminal:

Terminal chartları, ilgili meydanın kuş bakışı çizimi üzerinde tüm taksi yollarını, mesafeleri, pist uzunluk ve genişliklerini park pozisyonlarını, kapıları ve bir çok bilgiyi içerir.

Yaklaşma:

STAR chartı ile tümleşik kullanılan chartlardır. STAR chartı ile IAF “Initial Approach Fix” a gelip dönüş ile birlikte piste / VOR’a inbound olunduğunda başlar ve inişe kadar tüm tanımları verir. IAF bir meydan etrafında bir çok sayıda olabilir.

STAR Chartı Okuma:

Şekilde Antalya Uluslararası Havalimanı için Meydan yaklaşma chartlarından bir tanesi görülmekte.

Bölüm 1:

LTAI/AYT  yani meydanın hem ICAO hem IATA kodudur.  Chartın yayınlanma tarihi ve geçerli olacağı tarih te aynı satırda yer alır.

ATIS: Meydan bilgi servisini frekansıdır. Sürekli olarak yarım saatte bir METAR bilgisi ve aktif pist okur.

APT Elev: Meydanın deniz seviyesinden olan irtifasıdır. Feet cinsinden yazılır.

Alt Set: Altimetre ayar değeri hecto-pascal cinsinden verilecek.

Transition Level: ATC tarafından verilecek.

Transition Level: 15000′ (feet) yani 15000′ aaltındaki irtifaya inilirken standart altimetre değeri yerine Lokal Altimetre değeri kullanılacak.

Bölüm 2:

Soldan itibaren STAR rotalarının isimleri kısa kodlar ile gösterilmiştir. Bizim örneğimizde AYT ye yaklaşmalardan Kuzey-Doğu ve Doğu’ dan gelişler için 18C/R ve 36L/C pistlerine yaklaşma verilmiştir. Bu kodlar uçakların FMC “Flight Management Computer” veritabanlarında da kayıtlıdır.

Bölüm 3:

Meydan yaklaşmasında kullanılan uçuş başına göre inilebilecek en düşük irtifayı gösterir.

Bölüm 4:

Burada “DAMLA” olarak gördüğümüz etiket basit bir IAFtır. Altında koordinatları yazıyor. IRS kullanılarak yapılan yaklaşmalarda faydalanılabilir. Üçgenin altına 202° yazıyor. Bu ise AYT VOR’unun 202 derece radyaline oturmamız gerektiğini söylüyor. Hemen üstünde ise D30 yazısını görmekteyiz. Bu ise o noktada iken VOR’a olan/olmamız gereken mesafeyi deniz mili olarak gösteriyor. Yani AYT 202° üzerinde ve 30DME mesafede isek, DAMLA Fix’i üzerindeyiz diyebiliriz.

Bölüm 5:

Bu bölümde, rota vektörleri üzerinde 18 sayısını görüyoruz. Yani bu bu ilk vektör 18 millik bir yol. (DAMLA ile D12AYT arası) Burada dikkat etmemiz gereken; yaklaşmalarda D5 D12 gibi mesafe bilgili raporsuz fixlerin sayısı birden fazla olabilir.

Vektörün altında ise 10000 sayısını görmekteyiz. Bu ise bu vektördeki minimum irtifamız olacaktır. Onun da altında DAMLA 1D ve 1R yazmakta. Yani bu vektör aslında 2 farklı star prosedürü için ortak bir yol.

Burada bazı fixler üzerinde bekleme paternleri görüyoruz. Bunlarda ise Minimum ve Maksimum bekleme irtifaları yazılıdır. Bazı chartlarda Max hız da verilir.

Son olarak VOR sembolü ile AYT VOR’u belirtilmiş. Kutu içinde ismi, frekansı ve o frekansın morse kodu datası ile altında Long. Lat olarak koordinatı belirtilmekte.

Bölüm 6:

Hız sınırlamaları yer alıyor. Ancak BAzı chartlarda kapak sayfalarında da bu bilgiler verilebilir. Burada TMA “Terminal Area” da 10000 feet altında maximum hız 250kt olarak belirtilmiş. Ve yaklaştıkça düşülecek max hız larda yer alıyor. Hızlar +/- 10knot toleranslı.

Tabiidir ki, uçağımızın güvenli seyirinden biz sorumlu olduğumuz için minimum hızlarımız da yine bizim bilgimiz ve uçağımızın anlık performansı ile belirlenir. Hızımızdan dolayı bazı prosedürleri aksatacak isek bunu ATC ünitesine bildirmeliyiz.

Bölüm 7:

İlave bölüm gerçek harita üzerinde gösterlemediği için aşağıya ayrıca çizilmiş ve AYT üzeirnde hold örneği yer almaktadır.

–devam edecek–